تفريحي سرگرمي

له‌و رێژه‌يه‌ش له‌ سه‌دا 40يان كوردن.

به‌ پێي‌ هه‌واڵێكي‌ ناوه‌ندي‌ نوچه‌ و شرۆڤه‌ي‌ رۆژ، رۆژي شەممە 14 رێبەندان، له‌ شاري‌ ئامه‌د له‌ باكوري‌ كوردستان يه‌كه‌مين كۆنفڕانسي‌ عه‌له‌وييه‌كان به‌ ناونيشاني‌ ئازادي‌ عه‌له‌وييه‌كان ئازادي‌ كورده‌، به‌ڕێوه‌چوو. كۆنفرانسه‌كه‌ به‌ ده‌ستپێشخه‌ري‌ كۆنگره‌ي‌ كۆمه‌ڵگه‌ي‌ ديموكراتي ئه‌نجامدراوه‌و تێيدا باس له‌ بارودۆخ و كێشه‌كاني‌ عه‌له‌وييه‌كان كراوه‌.

هه‌ر به‌ پێي‌ زانياريه‌كان له‌ كۆنفڕانسه‌كه‌دا چه‌ندين داموده‌زگاي‌ عه‌له‌وييه‌كان به‌شداريان كردووه‌ و به‌ هه‌ر سێ‌ شێوه‌زاري‌ زازاكي‌ و كرمانجي‌ و سۆراني‌ وتار خوێنراوه‌ته‌وه‌.

عه‌له‌وي، رێبازێكي سۆفيگه‌ريه‌، ناوه‌كه‌يان له‌وه‌وه‌ هاتووه‌ كه‌ رێزێكي به‌رز بۆ‌‌ (ئيمام عه‌لي كوڕي ئه‌بي تاڵيب) داده‌نێن، كتێبێكي پيرۆزي دياريكراويان نيه‌، به‌ڵام رێز له‌ قورئان و ئينجيل و ته‌ورات ده‌گرن.

 زۆربه‌ي په‌يڕه‌واني مه‌زهه‌بي‌ عه‌له‌وي له‌ توركيا ده‌ژين و به‌ پێي‌ ئاماره‌ نافه‌رمييه‌كانيش ژماره‌ي عه‌له‌وييه‌كاني توركيا زياتر له‌ 12 مليۆنه‌، كه‌ له‌سه‌دا 40يان كوردن.

ئێن ئار تي

لە راپۆرتێكدا، هەواڵنێريي فارسي دەوڵەتي رايگەياند كە هێزي زەوينيي ئەڕتەشي كۆماري ئيسلامي رۆژي دووشەممە 16 رێبەندان، نەسڵێكي نوێ لە دەبابە پێشكەوتووەكاني خۆي ناسراو بە "زوڵفەقار" و "سەمسام" نمايش دەكا.

 رۆژي شەممە 14 رێبەندانيش، تاران فڕۆكەيەكي نوێي بەناوي "قاهر 313" كە رادار شكێنە و بە بەرهەمي پيشەسازيي بەرگريي ئێران ناوبراوە، نمايش كرد.

 هەروەها ئەمڕۆ يەكشەممەش وا بڕيارە سوپاي پاسداراني تاران، مانۆڕێكي نيزاميي لەژێر ناوي مەكتەبي بەرگريي لە باوەڕەكاني خومەيني و خامنەييدا بەڕێوەببا.

شاياني باسە كە حەوتووي رابردووش سوپاي پاسداران رايگەياند كە هەزارن بەسيجي لە كەنداو، مانۆڕێكي بەرگرييان لە كەنارەكان بەڕێوەبردووە.

 به‌همه‌ن قوبادي له‌ كۆبوونه‌وه‌يه‌كدا له‌گه‌ڵ قوتابياني به‌شي سينه‌ماي زانكۆي سه‌لاحه‌دين رايگه‌ياند، ئێستا سينه‌ماي وڵاتاني توركيا، ئێران و عه‌ره‌بي به‌ره‌و به‌هێزبوون دەچن، ده‌بێت شان به‌ شاني سينه‌ماي ئه‌و وڵاتانه‌ ئێمه‌ش به‌ره‌و پێشه‌وه‌ بڕۆين و سينه‌ماكه‌مان به‌هێز بكه‌ين.

 سينه‌ماكاري ناوداري كورد به‌همه‌ن قوبادي رۆژي پێنجشه‌ممه‌ي رابردوو، له‌ كۆلێژي هونه‌ره‌ جوانه‌كاني به‌شي سينه‌ماي زانكۆي سه‌لاحه‌دين ئاماده‌بوو و بۆ قوتابياني سينه‌ما و هه‌روه‌ها ئه‌و كه‌سانه‌ي كه‌ هۆگري سينه‌مان چه‌ند وته‌يه‌كي پسپۆڕانه‌ي له‌سه‌ر هونه‌ري سينه‌ما پێشكه‌ش كرد و له‌ درێژه‌دا به‌ وردي وه‌ڵامي پرسياري ئاماده‌بوواني دايه‌وه‌ و بۆ هاوكاري كردني قوتابياني به‌شي سينه‌ماي زانكۆي سه‌لاحه‌دين جيهازه‌ ته‌كنييه‌كاني فيلمي سينه‌مايي "وه‌رزي كه‌ركه‌ده‌ن" و هه‌روه‌ها به‌رهه‌مي داهاتووي پێشكه‌ش به‌ به‌شي سينه‌ماي كۆلێژي هونه‌ره‌ جوانه‌كاني زانكۆي سه‌لاحه‌دين كرد.

 قوبادي له‌ سه‌ره‌تاي قسه‌كانيدا سه‌باره‌ت به‌ خۆئاماده‌كردني قوتابييه‌كي به‌شي سينه‌ما بۆ ده‌رهێناني به‌رهه‌مێك هاته‌ ئاخاوتن و گوتي: ده‌بێت به‌رده‌وام كتێب بخوێننه‌وه‌ و هه‌موو رۆژێك فيلم ببينن و ئاگاداري به‌شه‌ ته‌كنيكييه‌كاني سينه‌ما بن بۆ نموونه‌ ده‌بێت شاره‌زايي ته‌واتان له‌ سێت ئاپي كامێرا، كاله‌ركۆلێكشێن، ئێديت، داناني ده‌نگ، موزيك، شێوه‌كاري، فۆتۆگرافي و به‌شه‌كاني ديكه‌ي سينه‌ما هه‌بێت.

 گوتيشي: ده‌بێت به‌رده‌وام له‌سه‌ر پێي خۆتان راوه‌ستن و چاوه‌ڕێي حكومه‌ت مه‌بن هاوكاريتان بكات. له‌ ناو پۆله‌كه‌تاندا پێكه‌وه‌ پێنج كه‌س گرووپێك دابمه‌زرێنن و هاوكاري يه‌كتري بكه‌ن و له‌ ته‌واوي قۆناغه‌كاني به‌رهه‌مهێناني كورته‌ فيلمێكدا هاوكاري يه‌كتري بكه‌ن و ته‌نيا پشت به‌ خۆتان ببه‌ستن، ئه‌وه‌نده‌ به‌هێزبن كه‌ بۆخۆتان به‌ به‌رهه‌مه‌كانتان حكومه‌تێك بن.

 ئه‌وه‌شي خسته‌ڕوو: ئێستا سينه‌ماي وڵاتاني توركيا، ئێران و عه‌ره‌بي به‌ره‌و به‌هێزبوون ده‌ڕوات و ئێمه‌ وه‌ك سينه‌ماكار، په‌يامێكي گه‌وره‌مان له‌سه‌ر شانه‌ و ده‌بێت شان به‌ شاني سينه‌ماي ئه‌و وڵاتانه‌ ئێمه‌ش به‌ره‌و پێشه‌وه‌ بڕۆين و سينه‌ماكه‌مان به‌هێز بكه‌ين. 

 ده‌رهێنه‌ري فيلمي سينه‌ما "كێسه‌ڵه‌كانيش ده‌فڕن" له‌ به‌شێكي قسه‌كانيدا گوتي: ئێستا سينه‌ما مێديۆمێكي زۆر زۆر به‌هێزه‌ كه‌ حكوته‌كان له‌ سه‌رانسه‌ري دنيا پێويستيان پێيه‌تي و هه‌ر كامتان ده‌توانن تريبۆنێكي گه‌وره‌ بن و به‌ به‌رهه‌مه‌كانتان ده‌نگي كورد به‌ دنيا رابگه‌يه‌نن.

 ده‌رهێنه‌ري فيلمي سينه‌مايي "كاتێك بۆ مه‌ستي ئه‌سپه‌كان" گوتيشي: من بۆ سازكردني يه‌كه‌مين فيلمم چوومه‌ ناو ژياني كه‌سايه‌تييه‌كاني فيلمه‌كه‌مه‌وه‌ و ئێوه‌ش بۆ ئه‌وه‌ي كه‌ فيلمه‌كه‌تان له‌سه‌ر بينه‌ر كاريگه‌ري ئه‌وتۆي هه‌بێت، ده‌بێت بچنه‌ ناو ژياني كه‌سايه‌تييه‌كاني فيلمه‌كه‌تانه‌وه‌.

 قوبادي ئه‌وه‌يشي ئاشكرا كرد: ده‌بێت فيلم بۆ فيستيڤاڵه‌كان سازنه‌كه‌ن و ته‌نيا بۆ دڵ و ناخي خۆتان فيلم سازبكه‌ن، گرفتي ئێستاي سينه‌ماي كوردي ئه‌وه‌يه‌ كه‌ هه‌موو كه‌س هه‌وڵده‌دات به‌ خێرايي يه‌كه‌مين فيلمي بڵندي سينه‌مايي خۆي سازبكات.

 ده‌رهێنه‌ري فيلمي سينه‌مايي "نيوه‌ مانگ" له‌ درێژه‌ي ئه‌م كۆبوونه‌وه‌ پسپۆڕانه‌يه‌دا به‌ وردي وه‌ڵامي پرسياري ئاماده‌بوواني دايه‌وه‌ و بۆ هاوكاري كردني قوتابياني به‌شي سينه‌ماي زانكۆي سه‌لاحه‌دين، جيهازه‌ ته‌كنييه‌كاني فيلمي سينه‌مايي "وه‌رزي كه‌ركه‌ده‌ن" و هه‌روه‌ها به‌رهه‌مي داهاتووي پێشكه‌ش به‌ به‌شي سينه‌ماي كۆلێژي هونه‌ره‌ جوانه‌كاني زانكۆي سه‌لاحه‌دين كرد و هه‌روه‌ها ئاماده‌يي خۆي نيشاندا كه‌ هه‌ر مانگ جارێك له‌ به‌شي سينه‌ماي زانكۆي سه‌لاحه‌دين ئاماده‌بێت و هه‌ر جارێك ته‌وه‌رێكي پسپۆڕانه‌ي هونه‌ري سينه‌ما پێشكه‌ش به‌ قوتابياني كورد بكات.

 له‌م كۆبوونه‌وه‌يه‌دا كه‌ به‌ ئاماده‌بووني سه‌رۆكي كۆلێژي هونه‌ره‌ جوانه‌كاني زانكۆي سه‌لاحه‌دين دكتۆر مه‌هدي قادري و سه‌رۆكي به‌شي سينه‌ماي ئه‌م كۆلێژه‌ دكتۆر ئيبراهيم مه‌حموود، مامۆستاياني به‌شي سينه‌ما و شانۆ و به‌شه‌كاني ديكه‌ و هه‌روه‌ها قوتابياني سينه‌ما و هۆگراني هونه‌ري سينه‌ما له‌ به‌شي سينه‌ماي كۆلێژي هونه‌ره‌ جوانه‌كاني زانكۆي سه‌لاحه‌دين به‌ڕێوه‌چوو.

PNA

ئەم رۆژانە هێزەكاني سپاي "دجلە"ي سەر بە مالكي يان باشتر بڵێين سەر بە دەوڵەتي شۆڤينيستي عێراق لە دەور و بەري چياي حەمرين مۆڵيان خواردووە و بە نيازن ناوچە دابڕێنراوەكان بە يەكجاري داگير بكەن. ديارە زۆرێك لە كورداني دڵسۆز هەر لە 

بەهۆي ئاگركەوتنەوە لە قوتابخانەيەكي سەرەتايي كچان بەناوي شيناوێ لە پيرانشار، 45 خوێندكار لەنێو ئاڵقەي گڕدا گيردەخۆن و بەو هۆيەوە پتر لە 30 قوتابي دووچاري سووتان دەبنەوە و پاشان رەوانەي نەخۆشخانەي خومەيني شاري ورمێ دەكرێن.

بەپێي راپۆرتەكان تەندروستيي هەشت لەو خوێندكارانە نالەبارە و بۆ چارەسەري دەرماني زياتر رەوانەي ناوەندي پارێزگاي ورمێ كراون.

رووداوە بەهۆي خراپي جۆري  چراي گەرمكردنەوەي پۆلەكەوە بووە، بەڵام مورتەزا رەئيسي جێگري عومراني وەزارتي پەروەردە و فێركردني لەم بارەيەوە رايگەياندووە كە چراي ئەو پۆلە ئيستاندارد بووە و ئێمە حەولمانداوە كەلوپەلەكاني خوێندنگاكان ئيستاندارد بكرێن و ئەم چرايەش لە جۆري چرا ئيستانداردەكان بووە.

هەروەها ناوبراو ئەوەشي ئاشكرا كردووە كە لەكاتي گڕگرتني چراكە، مامۆستاكە كارمەنداني قوتابخانەكەي بانگكردووە و لەباتي ئەوەي خوێندكارەكان بباتە دەرەوە، چراكەي بردووەتە و پاشان لە دەستي كەوتووە و پۆلەكە ئاگري گرتووە.

هەروەها لە لاي خۆيەوە رەسوڵ خزري لەگەڵ ئاماژەكردن بە ئاگركەوتنەوەكە لە قوتابخانەي "شيناوێ" بە هەواڵنێريي فارسي راگەياندووە: بەنووسراوە ئاگاداركردنەوەم بە وەزير داوە و پرسياريشم كردووە و دەبێ وەزيري پەروەردە و فێركردن وەڵامدەر بێ.

ناوبراو ئەوەشي راگەياندووە كە رووداوەكە بەهۆي گڕگرتني چراي پۆلەكەوە بووە و ئێستا بارودۆخي 8 خوێندكاري كچ نالەبارە و گوتوويەتي: وەزيري پەروەردە و فێركردن دەبێ پێداچوونەوە بە وەزارەتەكەيدا بكا، پەروەردە و فێركردن بودجەي باشي بۆ كەلوپەلي قوتابخانەكان وەرگرتووە و نابێ شايەتي ئەمجۆرە رووداوانە بين.

ناوي بەشێك لەو خوێندكارانە بەمشێوەيەي خوارەوەيە كە ئاژانسي موكريان بڵاويكردووەتەوە:

1- فخر الدين خضري آموزگار

 2- خضر راه خاركش سرايدار

3- مبينه پركم

4- ناديه صالح

5- مهناز محمدپور

 6- كوثر احمدزاده

 7- آمينه راك

8- آسيه ابوبكري

 9- شادي ابراهيميان

10- اسرين معروفي

 11- سيما شادكام

12- اسما دروي

13- ستاره عاليه

14- آمنه اسماعيل پور

15- آرزو طاهر آريايي

 16- كاني شريفي

 17- سيما مرادي

18- ساريا رسول زاده

19- ليلا كريمي

 20- سوزان ملاميني

 21- يادگار مصطفي نژاد

 22- نگار پري موزه

 23- سميرا اسماعيلي

 24- سميرا معروفي

 25- ناهيده شريفي

 26- مرواريد حمزه

27- فائزه ملو

 28- فريده اميدوار

 29- آسيا رسولي

لە ساڵي 1363 بەم لاوە بە هۆي ناكۆكي نێوان باڵي شۆڕشگێڕ كۆماري ئيسلامي باڵێك بە ناوي ڕەوتي بەرژەوەندي خوازاني نەتەوەيي" پراگماتيسم" يان ناوەندي ناسرا و ناوي دەركرد. ئەم باڵە لەگەڵ هێندێك سياسەتي ڕاديكاڵي نێودەوڵەتي ناكۆك بوون و ئەوەيان لە قازانجي بەرژەوەندي ئيستڕاتيژي شەڕي ئێران و ئێڕاق نەدەزاني. لە نێواني دەيەي حەفتاوە " كارمەنداني ئاوەداني" گرينگترين گرووپي ناوەندي دەناسرا. چاپەمەنييەكاني هاوشاري" همشهري" و ئێران زمانحاڵي ئەم گرووپە بوون بە شێوەي نافەرمي. حيزبي بەرەي هاريكاري ئێراني ئيسلامي كە بناغەكاني دامەزراني دەگەڕێتەوە بۆ بەر لە هەڵبژاردني دەورەي حەوتەمي سەركۆماري لە ئێران، بەم شێوەيە كە هاوبيراني خاتەمي لە شوێنەكاني بانگەشەي هەڵبژاردن لە يەكتر كۆدەبوونەوە بۆ ئەوەي يارمەتي بدەن لە هەڵبژاردنەكان سەركەوتوو بێ. دواي سەركەوتني خاتەمي 110 كەس لە ئەنداماني حيزبي بەرەي هاريكاري"جبهە مشاركت" بە شێوەي فەرمي لە ڕەزبەري ساڵي 1377 دا ئەم حيزبەيان دامەزراند.
دەفتەري پتەوكردني يەكگرتوويي ئەنجومەني ئيسلامي زانكۆ" دفتر تحكيم وحدت دانشگاە" ، مێژووي ئەم ئەنجومەنانە دەگاتەوە دەيەي بيست. لە دەيەي سي كەش و هەواي بەستراوي سياسي وڵات بوو بە هۆكاري ئەوەي لە چالاكييەكانيان كەم بكەنەوە. لە دەيەي جل، پێكهاتني سەرهەڵداني خومەيني وردە وردە جوڵەي خستەوە بەر ئەم ئەنجومەنانە لە زانكۆكان، بەشێوەيەك كە ڕٶڵي سەرەكي شۆڕشي ساڵي 1357 يان گێڕا. دەوري يەكەمي چالاكي  لە نێووان ساڵەكاني 68 – 58 بە  فەرمان و بەڕێوەبەري خومەيني دا تێپەڕ كرد ، هەروەها وەك يەكەم پێكهاتەي زانكۆيي ، بە گرتني سەفارەتي ئەمريكا، شۆڕشي فەرهەنگي، بەشداري لە هەڵبژاردن و يارمەتيداني لايەني دڵخوازيان" ئيسلامي و شۆڕشگێڕ" ڕۆڵێكي بەرچاويان هەبوو.
دەوري دووهەمي چالاكييان ساڵاني 72 – 68 هەڵوێست نواندن سەبارەت بە سازبووني پێكهاتەي هاوشێوە و پشتيواني لە مونتەزيري لە گرينگترين چالاكيەكانيان بوو. لە دەوري سێهەمي خۆي ياني ساڵي 76 – 72 ئەم ئەنجومەني پتەوكردني يەكگرتووي زانكۆ پەستاني كەوتە سەر و كەوتە ژێر گووشاري سياسي و گۆشەگير كرا. هەر بۆيەش گۆڕانكاري بەسەر هێندێك درووشمي وەك " عەداڵەت" بۆ" ئازادي"  ڕوو دەدا.
هەروەها پشتيواني كردنيان لە ويلايەتي فەقيە كە پێشتر يەكەم مەرجي ئەندام بوونيان بوو كاڵ دەبێتەوە و هێندێك ڕەخنە و گازندە دخەنە سەر هاشمي ڕەفسەنجاني. دەوري چوارەم 80 – 76 هەروەك باڵي چەپ ، جەخت لەسەر ياسا و وتووێژ و ئينتقادي سياسي و نەرمي نواندن لە بەرانبەر ئەمريكا دەكەنەوە تا لە ئاكامدا لە دەوري شەشەمي مەجليسدا ڕوانگەكانيان دەخەنە ڕوو و داواي لابردني گووشار لەسەر لاوان و گەنجان دەكەن لە پێوەنديان پێكەوە، چاكسازي لە ياساي چالاكيە سياسيەكاندا، سياسي و كلتووري ژنان، گۆڕانكاري لە ياساي چاودێري چالاكي كلتوري، لابردني پاڵاوتني سياسي ، دژايەتي ئابووري پاوانكراو، پاوانكراني تەلفزيۆن و ڕاديۆ ، ئازادي ئايينەكان لەم درووشمانەن كە بەرزيان كردنەوە.
ڕێكخراوي موجاهيديني شۆڕشي ئيسلامي ئێران پێكهاتەيەكي سياسي و ئايدئۆلۆژيكە، لەسەر ئيمان بە خوا وزەرورەتي شەڕي دژي كفر بنياد نراوە و چالاكي دەكا و ويلايەتي فەقيە لە سەرەوەي مەڕامنامەكەيانە. ئامانجەكاني بريتين لە : 1- پاراستني شۆڕشي ئيسلامي 2- بڵاوكردنەوەي شۆڕشي ئيسلامي ئێران لە ناوخۆ و دەرەوەي وڵات 3- ئاوەداني كۆمەڵگا
كۆمەڵەي هێزەكاني ڕێگاي ئيمام" جمعيت نيروهاي خط امام" سەيد هادي خامنەيي و رەحمەتوڵلا خوسرەوي و ئەحمەد تەوەكولي پور لە خەزەڵوەري 1377 دا بە وەرگرتني بڕوانامەي كۆموسيوني مادەي 10 وەزارەتي ناوخۆ ئەم گرووپەي خۆيان ڕاگەياند. ئەم كۆمەڵە بە هاوكاري دەفتەري پتەوكردني يەكگرتوويي ئيسلامي زانكۆ و ڕێكخراوي موجاهيديني شۆڕشي ئيسلامي ئێران، حيزبي ئيسلامي كار، حيزبي بەرەي هاريكاري ئيسلامي، ماڵي كارگەر، بەرەي دووهەمي جۆزەردانيان پێكهێنا " جبهە دوم خرداد" . بەڵام ئەم هاوپەيمانييە فەرمي نەبوو و لە لايەن دامەزرێنەراني ئەم گرووپ و حيزبانەوە دانەمەزرابوو و خۆي سەربەخۆ سەري هەڵدابوو. بەڵام باشترە مەڕامنامەي ئەم بەرەيە بزانين . 1- ئيمان بە خوا و ئيسلام و باوەرەكاني خومەيني 2- دامەزراندني حكوومەتي ئيسلام و پاراستني كۆماري نيزام 3- شەڕ لەگەڵ ئەمريكا و پەرەپێداني ئازاديي سياسي و لە ناو بردني هەژاري .
سەرهەڵداني ئازادي" نهضت آزادي"  دەسپێكي ليبڕاڵ بوو، لە مەڕامنامەي دا هاتووە كە " ئێمە موسوڵمانين، ئێرانين، فەرمانبەرداري ياساي بنەڕەتي وڵاتين. دين لە ناو سەهەڵداني ئازادي دا پێگەي دووهەمي هەبوو لە دواي ئێراني بوون بوو و بۆ خزمەت بە ئێراني كەڵكي لێ وەردرگيرا ، دەتوانين بڵێين نوێنەري ئەم بيرۆكەيە موسەديق بوو و بەردەوام حەولي نزيك بوونەوەي دەدا بۆ وتووێژ لەگەڵ ئەمريكا، هەروەها خوێندنەوەي واقع گەرايانەي هەبوو بۆ دين و بە وتەي ئيسلامييەكان ئەوە بوو كە بناغەي موجاهيدني خەڵقي لە ئێران داڕشت كە نزيكتر بوون لە كۆمۆنيسم. هەروەها پێوەندي خۆيان لەگەڵ بەشێك لە ڕووحانيەت پاراستبوو " شەريعەتمەداري" و ئەويان بە پێشەواي بيرۆكەكانيان دادەنا و خومەينيان وەك پێشەواي ديني قبوول نەبوو. لە كاتي شەڕي ئێران و ئێڕاق ئەم گرووپە خومەينيان بە شەڕ خواز دەناساند و هيچ كات پشتيوانيان لە شەڕ نەكرد. سەڕەڕاي هەموو ناكۆكۆكييەكان لە ئاست بەڕێوەبەري وڵات و ياسا و  دژايەتي كردني سوپاي پاسداران و درووشمي نە ڕۆژئاوا و نە ڕۆژهەڵاتەكەي خومەيني ئەوەي بەرەندەي مەيدانەكە بوو ليبڕاڵەكاني سەرهەڵداني ئازادي نەبوون و خومەيني بەسەريان دا زاڵ بوو و هەر ئەوەش بو بە هۆكاري دەست لە كار كێشانەوەي بازرگان و لە ساڵي 1360 بەم لاوە حيزبوڵلا دەسەڵاتي سياسي لە ئێران گرتە دەست.

ئەم دەستەبەندييەش كە لە دەوراني سەركۆماري هاشمي ڕەفسەنجانييەوە ڕەنگي خۆي لە دەست دا و لە هەڵبژاردني دووي پووشپەڕي 1376 لە پڕاكتيكدا لە كايەي سياسي ئێران دەرچوو، ئەوە زۆرتر لە دامەزراني كۆماري ئيسلامي تاكوو مردني خومەيني بەكار هاتووە و ئەم دەستەواژانە ئێستا ناويان و ناوەڕۆكيان بە تەواوي جگە لە هێندێك شتي سەرەكي دا گۆڕاون.
جگە لەم پێوەرانەي كە تا ئێستا باسمان لێوە كردن هێزە سياسييەكاني ناو دەسەڵات دەتوانين بە چەند باڵي بچووكتر دابەش بكەين:
كۆماري يان ئيسلامي
لەگەڵ ئەوەي كە دەسەڵات و باڵەكاني دەيانهەويست هەرچي زياتر دەنگي خەڵك ڕاكێس بكەن و كاريگەري زياتر دابنێن و بتوانن سەركۆماري لە باڵەكاني خۆيان دەستنيشان بكەن ، دوو ڕوانگەي جياوازيان پەيدا كردووە و لايەنێكيان هاوكات لەگەڵ ئەوەي ڕژيم بە ئيسلامي دەزانێ بە ڕژيمێكي كۆماري قبووڵە بەڵام لە بەرانبەردا لايەني تر بە جەخت كردنەوە لەسەر ئيسلاميەت تا ئەو جێگايە دەچۆ پێش كە لە جياتي " كۆماري ئيسلامي "  باسي لە حكوومەتي ئيسلامي كردووە.
ئەوەش دەتوانين بە هەمان كێشەي رێفۆرمخوازان و محافەزەكارەكان بزانين كە دووبارە سەري هەڵدابێتەوە.
ڕاديكاڵ و مام ناوەند" تندرو و ميانەرو"
ئەم پێوەرە بە تايبەت لە دەورەي سەركۆماري هاشمي رەفسەنجاني باو بوو، هەرچەند ئەمڕۆش هەر بەكار دێت. ئەم دەستەواژانە بۆ ناساندني لايەنەكاني ناو محافەزەكارەكان يان بناژووخوازان" اصولگرايان" يان بە واتايەكي تر هەمان باڵي راست بە كار دێت كاتێك ڕووبەڕووي باڵي چەپ و رفۆرمخوازان و نەيارانيان دەبنەوە.
ڕۆژنامەي " كيهان" و گرووپي وەك حيزبوڵلا لە نموونە هەرە بەرجەستەكاني ئەم پێناسەيەن . لە بەرانبەريشدا كەسانێكي وەك هاشمي ڕەفسەنجاني و محەمەد خاتەمي و گرووپەكاني وەك " حزب كارگزاران سازندگي و حزب اعتدال و توسعە وەك مام ناوەندي سەيريان دەكرێ. هەروەها گرووپەكاني وەك " حزب مشاركت و سازمان مجاهيدين انقلاب اسلامي، دفتر تحكيم وحدت و سازمان دانش آموختگان ايران اسلامي "وەك لايەني ڕاديكال و توندرەو ناسراون.
هەروەها باڵەكاني ڕاست و چەپ دابەش دەبن بە نەريت پەرەست و مودێرن .
ئيستاش كاتي ئەوەيە كە بچينە سەر باسي ئەوەي ئەم باڵانە بۆ هەڵبژاردني سەركۆماري ساڵي 1392 هەڵسەنگێنين و پێناسەيەكي نوێيان بۆ بدۆزينەوە.
لايەنەكاني ناو حكومەت و نوێنەرانيان لە هەڵبژاردني سەركۆماري 1392
لايەن و گروپە سياسييەكاني ئێران، كۆڕ و كۆبوونەوە و ڕاپرسي  و پڕوپاگەندەي خۆيان بۆ هەڵبژاردنەكاني سەركۆماري 1392 دەست پێكردووە . دەبێ بزانين هەركام لەو لايەن و گروپانە لە چ شوێنێكي دەسەڵات و هێز و ململاني سياسيدان، بە چ را و بۆچوونێكەوە هاتوونەتە ناو هەڵبژاردنەكانەوە، ڕوانگەيان لە مەر هەڵبژاردني داهاتووي ئێران چييە، چ داواكارييەكان هەيە و نوێنەريان كێيە؟ ئايا ئيمكاني هاوپەيمانييەتي لە نێوانياندا هەيە يان نا؟
كێبڕكێي دەسەڵات
دواي ئەوەي لە لايەن دارودەستەي ڕێبەرايەتي كۆماري ئيسلامييەوە دواي لاساري ئەحمەدينژاد لە بەرانبەر خامنەيي بە لاڕێ و لادەر تۆمەتبار كران ، هەل و هەڵكەوتێكي باش بۆ لايەني روحاني و ئاخوندي ناو دەسەڵات ڕەخسا( كۆمەڵەي فێركاري و كۆمەڵەي رووحانياني شۆڕشگێر) كە خۆيان ئامادە بكەن بۆ بەدەستەوە گرتني پۆستي سەركۆماري لە ساڵي 1392 دا. هەروەها بۆ دڵنيا بوون لەوەي كە دارودەستەي ئەحمەدينژاد وەك ئيسفەنديار ڕەحيم مەشايي سەركەوتوو نەبێ بۆ ئەوەي خۆي بۆ هەڵبژاردن ئامادە بكا، ئەوان توانيان لاني زۆري مەجليسي هەشتەم و نۆهەم بەدەستەوە بگرن ئێستا زۆر بە دڵنياييەوە خۆيان ئامادەي وەرگرتني پۆستي سەركۆماري ئێران كردووە، بەڵام لەسەر ئەوەي كە كێ ونەر بێ لە نێوانياندا هچ ڕێككەوتنێكي بەم چەشنە نابينرێت لە نێوانياندا ( لە عەلي لاريجاني و عەلي ئەكبەر ويلايەتي تاكوو مەنوچێهر موتەكي و محەمەد باقر قاليبافەوە)
هێڵي دايمي و ناسەركەوتووي سێهەم
موحسيني رەزايي و هاوڕێكاني نزيكەي سێ دەيەيە كە دەيانهەوێ بێ لايەن و بە دوور لە راست و چەپ ، نە گوڕانخواز و نە موحافەزە خواز ، نە لەبەرەي خۆڕاگري  ونە لەبەرەي يەكگرتۆوە هێزي بەڕێوەبەري و ياسادانان و پاڕلمان بگرنە دەست. كۆمەڵەي پاراستني پرنسيپەكان( رێي شە هري  وپورنەجاتي) لە دەسپێكي دەيەي حەفتاوە بە پشت بەستن بە ڕابردووي كار خۆيان لە وەزارەتي زانياري دەسەڵات بگرنە دەست.
رەزايي و هاوڕێكاني لە نزيك هەردووك بەرەي ڕاست و چەپ درێژەيان بە چالاكييەكانيان داوە . ( موحسين رەزايي لە لايەك لە كۆڕي توێژينەوەي بەرژەوەندييەكاني رژيم دا كار دەكا و هەم لە لايەكي ترەوە پێوەندي خۆي لەگەڵ مێهدي كەني پاراستووە، هەم دواي هەڵبژاردني خاتەمي بۆ وتووێژ سەرداني ناوبراو دەكا و هەم لە كۆڕ و كۆبوونەوەكاني لاريجاني و قاليباف بەر لە هەڵبژاردنەكاني دەوري نۆهەمي سەركۆماري بەشداري كردووە، بەڵام سەربەخۆيي و توانايان و هەروەها لە لايەن ڕێبەريشەوە وەفاداري و توانەوەيان لە ناو ويلايەتيشدا جێگەي متمانە و پشت بەستن نەبووە.
بەردەوامي كەش و هەواي ناسەقامگير
بەرەي خۆڕاگري دواي سەرنەكەوتن لە هەڵبژاردني مەجليسي نۆهەمي سەركۆماريدا لە ساڵي 1390 خۆي بۆ كێبڕكێيەكي تر ئامادە كردووە . ئەم بەرەيە كە زۆربەي ئەنداماني لە تيمي ڕابردووي ئەحمەدينژادن بە دواي ئەوەدا دەگەڕێ كە لەژێر چەتري دەوڵەتي ئەحمەدي نژاد بێتە دەر و سەربەخۆ ڕٶڵي بەرچاوي هەبێ لە سياسەتي ئێراندا. ئەم بەرەيە كە بە پشت بەستن بە باوكي ڕووحي خۆي ياني ميسباحي يەزدي چالاكي دەكا بە تەواوەتي ڕيگەي خۆي لە ڕێگەي ڕووحاني و ئاخوند خوازان بە ڕێبەرايەتي مەهدەوي كەني جيا كردۆتەوە.
ئەنداماني بەرەي خۆڕاگري بە هەڵبژاردني كەسێكي وەك سەعيد جەليلي كە لە بەڕێوەبەراني تايبەتي كاروباري خامنەييە خۆيانيان لێ نزيك كردۆتەوە بەڵكو بتوانن متمانەي دەزگاي ڕێبەري وەدەست بێنن. سياسەتيان خۆ نزيك كردنەوەيە لە مەڵبەندي دەسەلەت و لابردني ڕەكەبەرانيان لە سەر ڕێگايان. كەسانێكي وەك باقر لەنكەراني ( لە وەزيراني دەوڵەتيئەحمەدي نژاد لە دەوري يەكەمي سەركۆماري) زۆرتر بۆ پڕوپاگەندەي هەڵبژاردن ناويان دێتە ناو كايەي سياسييەوە. هەروەها بۆ ئەوەي شوێنەواري ئيسلام لە ناو بەرەكەيان ديار بێ شۆڕايەكيان بە ناوي فقهي خستۆتە ناو بەرەكەوە كە ميسباحي يەزدي خۆي پەسەندي كردووە و سياسەتي گشتي لە لايەن ئەم شۆڕايەوە بەڕێوە دەچێ . ميسباحي يەزدي و خۆشوەخت( كە فەرماني قەتلە زنجيرەييەكانيان دەركردبوو لە گەڵ يەكێكيتر ئەم شۆڕايەيان پێكهێناوە.
ويستي بەڕێوەبەراني حكوومەتي بۆ بەدەستەوە گرتني ناڕەزايەتييەكان

ماڵي كرێكار كە لە گروپەكاني نزيك لە هاشمي ڕەفسەنجانين لە ئێستادا بە تەماي ئەوەن حوسێن كەماڵي وەزيري كاري كابينەي رەفسەنجاني و خاتەمي وەك نوێنەري سەركۆماري دێننە ئاراوە تاكوو لە سەرلێشێواوي رفۆرمخوازەكان كەڵك وەرگرن و هەلەكە بقۆزنەوە بۆ خۆيان و دەنگي دەنگدەرانيان بۆ خۆيان رابكێشن. ئەم تەشكيلاتە كە ناوي كرێكاري لەسەر خۆي داناوە و بەردەوام پشتيواني لە سەركوتكردني كرێكاران كردووە و يان بەرانبەر بە پێشێلكارييەكان بێدەنگي نواندووە وادەزانێ كە دەتوانێ دەنگي ئەو كەسانەي لە سياسەتەكاني ئەحمەدي نژاد بێزار بوون و لە بارودۆخي ئابووري وڵات بێزار بوون بە لاي خۆيدا بكێشێ.

بەڵام بۆ گوڵ،
بۆ پەپوولە و بۆ ئەستێره
تا بتوانم ئەچريكێنم
شەهيد گوڵە
شەهيد ئەستێرەي ئاسماني نيشتمانە
شەهيد پەپوولەي رەنگيني باڵي
باغي گەلە و ...
رۆحي هەڵۆي بەرزەفڕي...
شاخەكاني كوردستانە.
***
ئەي پەپوولەي ئەوينداري –
- شيلەي گوڵزاري سەربەستي
ئەي ئەستێرەي ئاسماني تەمتوماني وڵاتەكەم
ئەي نەو گوڵي باغي ئاوات
ناوت ئەكەم بە ملوانكە
بۆ گەردني كام شاخ بەرزە
ناوت ئەكەم بە تووي ئوميد
بۆ نێو دڵي چەوساوەكان
ئەي پەڵەنگي كۆڵنەدەري "سەقزلوو"
ئەي شەهيد سەعيد.
تۆ نەمردووي...
ها . زايەڵەي تفەنگەكەت
هەر شاخ بە شاخ دەچيت و هەر نابڕيتەوە.
وشە وشەي ناوە پيرۆزەكەت دەڵێي
كەوە مووروي ملوانكەيەكي زێڕينە و
لە گەردني چياي شاهۆ، پيرەمەگروون، قەنديل و ئاگري ئاڵاوە
خوێنت چۆمێكي بە خوڕە...
لە دەماري يەك بە يەكي پێشمەرگەكانا دەجمێت .
كوڕي ڕەشي كوردستاني گەورەو مەزن
تۆ تووي شۆڕشت بۆ گەيشتن بە ئاواتي مێژينەي كوردان چاندووە
ئەو تفەنگە بەزيوانەي
لە هەوراز بۆ نشێو دەچن
ئەو لووتكانەي
سەريان بەرەو بنارەكان شۆڕ كردووە
قەت نازانن
ئەم دايكە نەزۆك نييە
ئەم ئاسمانە بە بێ‌ هەڵۆ قەت هەڵ ناكا
بووي بە تانە و كەوتيتە سەر گلێنەي چاويان
بووي بە دڕك و رۆچويتە ناو دڵ و دەروون و هەناويان
هەموو چوون و
نيشتمانيان بە جێهێشت و
لە ژێر تيشكي چلچراي نێو مەيخانەكاني لەندەن و بۆن و پاريس و ئۆپساڵا
كوردايەتي رشايەوە
بەڵام تۆ توند باوەشت كرد بەم دايكە خەمبارەدا و ...
وەك مەولانا ئەنبەر خاتووني دڵبەرت جێنەهێشت و
وەك دێوانە
لە ناو گڕي عەشقي شەمدا توايتەوە
دارەبەنێكي عەشقێكي پاك نەبێ‌ چلۆن
سيامەندێ ئەچێ‌ بە گژ كوێستانێكا؟
ئەي خەزاڵێ‌ نەبێ‌ چلۆن كاكە لاسێ‌
بۆهێناني گوڵي مەبەست
هەڵدەزني بە هەڵاڵانێ‌ سەر كەشا
تۆ لە خاكي دڵي شەيداي ئەوينداراني كوردستان
تۆ لە تۆرمەي كەڵە پياواني ئوستورە و
تۆ لە زنجيرەي قەقنەس و
تۆ لە سرتەي باڵي پەپوولە خولقابووي.
چۆن دڵيان هات
چراي دڵي تۆ خامۆش كەن
چۆن دڵيان هات
رۆحي پەپوولە بكوژن و
خوناو لە گوڵ بسڕنەوە.
چۆن دڵيان هات
مەولانا لە عەنبەر خاتوون دوور خەنەوە.
ئەيان زاني، پەريخاني كوردستاني بە تۆ نەبێ‌
لە قەڵاچەي دێوي داگيركەري بەدخوو رزگار نابێ‌ .

مامۆستا جه‌لال مه‌له‌كشا

كچێكي ١٤ ساڵەي خەڵكي كرماشان لە رۆژهەڵاتي كوردستان پاش ئەوەي لە لايەن پۆليسي ئينترنێتي كۆماري ئيسلاميەوە دەناسرێتەوە، فايلي ئەمنيەتي بۆ دروستكراوە.

پەريا.ع.١٤ ساڵە كە لە وێبلاگەكەيدا رخنەي لە بارودۆخي ئێستاي كۆمەڵگا گرتووە چەند جارێك لە لايەن پۆليسي ئينترنێتەوە بانگ كراوە و لێپرسينەوەي لێ كراوە و لە دوايين لێپرسينەوەدا پێ راگەيانراوە كە ئەگەر درێژە بەو كارانە بدا ئەوە لە خوێندن بێبەش دەكرێ.

ئەوە يەكەمجار نييە كە كۆماري ئيسلامي بە دروستكردني فايلي ئەمنيەتي بۆ منداڵان پێش بەوە دەگرێ كە بيركردنەوەكان رابگرێ و كەس بير نەكاتەوە. 

شاياني باسە ماوەيەك لەمەوپێش كچە ١٢ ساڵەكەي نەسرين ستوودە بە حوكمي دادگا چوونە دەرەوە لە ئێراني لێ قەدەغە كرا.

لە لايەكي ديكەوە دروستكردني فايلي ئەمنيەتي بۆ منداڵان كارێكي ياسايي نييە و دژي ياساكاني خودي رێژيمي ئاخونديە.