داخراني كارخانەكان و رێژەي بێكاري، ئابووريي ئێراني شكست پێ هێناوە!
ئاگري باڵه‌كيچەمكي ئابووري لە حكوومەتي كۆماري ئيسلامي ئێران‌دا، چەمكێكە كە بە دەسەڵات و هێزي نيزامي‌يەوە بەستراوەتەوە، بۆيە كاتێك كە باس لە ئابووري و سەروەري ئابووري دەكرێ لە ئێران‌دا تەواو ماناكەي دەگۆرێ.
حكوومەتي حەسەن روحاني لە ٣ ساڵي رابردوود‌دا، ٢ بەرنامەي ئابووري لە راستاي چوونە دەري ئيران لە راوه‌ستاويي ئابووري جێ‌بەجێ كردوە، بەو شێوەيە كە بەرپرساني ئێران گوتوويانە كە ئەوساڵ نزيك بە ١٧ هەزار ميليارد تمەن بۆ نۆژەنكردنەوەي كارگە و كارخانە داخراو و نيوە‌داخراوەكان ئامادە كراوە.
ئەو بەرنامانەي كە حكوومەتي ئێران دواي گەمارۆ ئابووري‌يەكان جێ‌بەجێ كردوون هيچيان نەيانتوانيوە كە راوه‌ستاويي ئابووريي ئێران لابەرن و بازاري ئێران بەردەوام بەرەو لەنێوچوونە.
داخراني كارخانە و كارگەكان لە ساڵي رابردوو‌دا بەردەوام بوو، بە پێي ئامارەكاني وەزارەتي سەنعەت و مه‌عدەن. نزيك بە ٧ هەزار كارخانەي بچوك و گەورە داخراون. داخراني كارخانە وپرۆژە ئابووري‌يەكان لە ئێران‌دا وايكردووە كە رێژەي بێكاري لە ئێران‌دا زياد بكا. بە پێي ئامارەكان نێونجي بێكاري لە ئێران‌دا لەساڵي ١٣٩٤دا له 11.5 لە سەده‌وه بۆ 25 له‌سه‌د زيادي كردووه.
محەممەد باقري نۆبه‌خت، وتەبێژي حكوومەت لە چاوپێكەوتنێكي‌دا لەگەڵ ئاژانسي “تەسنيم” گوتي كە لە ساڵي ١٣٩٤دا ١٠ لە سەدي كارخانەكاني ئێران راوەستاون. لە درێژە‌دا گوتي كە لە ٦٧ هەزار ناوەندي ئابووريي گەورە و بچوك ، ٧ هەزاريان راوەستاون. هەڵبەتە دواي ئەو لێداونەي نۆبه‌خت ، وەزيري سەنعەت و مه‌عدەن گوتي كە تەنها ١٤ هەزار ناوەندي بچوكي ئابووري راوەستاون كە كاريگه‌ر‌ييان لە سەر بازار نابێ. هەرچەندە بەرپرساني حكوومەت دەلێن كە له ساڵي رابردوو‌دا وەزعييەتي ئابووريي ئێران باش بووە بەڵام ئامارە رەسمي‌يەكاني بانكي ناوەنديي ئێران باس لەوە دەكەن كە كەساسي لە ئابووريي ئيران‌دا بەشێوەيەك بووە كە گەشەي ئابووري لە ئيران‌دا ٧/% بووە، كە به بەراورد له‌گه‌ڵ وڵاتاني جيهان، ئێران لە پلەي ١٠٥دا جێ دەگرێ.
لە ئەنجامي داخران و سەرنەكەوتني كارخانە و پرۆژە ئابووري‌يەكان لە ئێران‌دا رێژەي بێكاري رۆژ لەگەڵ رۆژ دەچێتە سەرێ، بە پێي دوايين ئامارە رەسمي‌يەكان، نێونجي بێكاري لە ئيران‌دا ٢٠% ، بەلام بەپێي ئامارە نارەسمي‌يەكان نێونجي بێكاري لە ئێران‌دا زياتر لە ٢٥%ه كە دەكاتە يەك لەسەر چواري خەڵكي ئێران. واتە لە هەر بنەماڵەيكي ٤ كەسي يەكيان بێكارە، ئەوە لە حالێك‌دايە كە كۆماري ئێسلامي لە بەرنامەكاني گەشەي خۆيدا لەماوەي 37 ساڵي رابردوو‌دا هەوڵي داوە كە رێژەي هه‌ژاري و بێكاري لە ئێران‌دا بشارێتەوە.
ئەو ئامارانەي سه‌ره‌وه باس له نێونجي بێكاري و رێژه‌ي داخراني كارگه‌كان له ئێران‌دا ده‌كه‌ن؛ بەڵام ئەگەر ئاورێك لە رۆژهەڵاتي كوردستان بدەينەوە دەبينين رۆژهەڵاتي كوردستان لە خراپترين دۆخي ئابووري دايە، كۆماري ئيسلامي ئێران بە بيانووي جۆراوجۆر و به‌‌ئەمنييەتي كردني كوردستان، كەمتر هەوڵي داوە كە پرۆژەي ئابووريي گەورە لەوێ بينات بنێ. لە سەرانسەري رۆژهەلاتي كوردستان‌دا ناتوانرێ كارگەيەك يان كارخانەيەك بدۆزيه‌وه كە ژمارەي كرێكارەكاني له ٢٠٠ كەس زياتر بێ، ئەو بەشەش كە بە كارخانەي بچوك ناسراون كاريگه‌ي‌يه‌كي ئه‌وتۆيان لەسەر بازاري كار و ئابووريي رۆژهەڵاتي كوردستان نييه. لە دوايين ئاماري ئەمساڵ كە رێكخراوي پيشەسازي و كانگاكان بلاوي كردۆته‌وه، لە پارێزگاي كرماشان لە ٤ مانگي ئەمساڵ‌دا ٢٠٦ ناوەندي بچوكي پيشەسازي داخراون كە بۆتە هۆي ئەوەي كە ٣ هەزار بێكار بە ژمارەي بێكارەكاني پارێزگاي كرماشان زياد بكا.
بەپێي ئامارە رەسمي‌يەكاني حكوومەت نيوەي ناوەندە پيشەسازي‌يه‌كاني ئێران داخراون، نيوەكەي تريش بە توانايي كەمتر لە ٧٠ لەسه‌د درێژه به كاري خۆيان ده‌ده‌ن. هەرەوەها كەمتر لە ١٠ لەسەدي ئەو پرۆژانەي كە بەرنامەيان بۆ دانراوە، تەواو بن، لەمساڵ‌دا تەواو ده‌بن، كە ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ كه‌ميي سه‌رچاوه‌ي ماڵي و بايه‌خ نه‌داني حكوومەت بەو پرۆژە و ناوەندانە، كە بەشي زۆري ئەو گوێ‌نەدانەي حكوومەت وەبەر ناوچەكاني وەك كوردستان و بلووچستان دەكەوێ.
ىەڵام ئايا كێشەي داخراني ناوەندە سەنعەتي و كارخانەكان چيە؟ لە ساڵێك‌دا كە ئايەتوڵڵا خامنەيي بە ساڵي ئابووريي خۆڕاگري(اقتصاد مقاومتي) ناودێري كردووە، خەريكە بەشێكي زۆر لە ناوەندە ئابووري‌يەكاني ئێران دادەخرێن. ئەگەر لە هۆكاري سەرەكيي داخراني ناوەندە سەنعەتي و تەواو نەكردني پرۆژەكان بكۆڵينەوە دەبينين كه به‌شێكي بۆ بەرێوەبەرەكان دەگەرێتەوە كە لە سەر بەرنامەيەكي دياري‌كراو و لە پێشدا رێكخراو، كارخانەكانيان بەرەو داخران دەبه‌ن. هێزي كرێكاري و ئۆپۆزيسيۆن بەو ئەندازەيە نييه كە پێش به داخراني كارخانە و ناوەندە پيشەسازي‌يەكان بگرێ. لە لايه‌كي ديكه له سه‌ره‌وه بووني “نرخي سودي بانكي” و ئه‌وه‌ي‌كه كاري به‌رهه‌مهێنان له ئێران‌دا قازانجي له‌چاو كاره غه‌يره به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كان‌دا كه‌متره، هۆكارێكي سه‌ره‌كيي داخراني يه‌كه به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كانه.
له سه‌ره‌تاي هاتنه سه‌ركاري كۆماري ئيسلامي‌يه‌وه هه‌ندێك خوێندنه‌وه‌ي سه‌قه‌ت بۆ ئابووري هاتنه‌ئارا. لە لايەكي ديكه به هۆكاري جۆراوجۆر ئێران تا هه‌نووكه‌ش ئه‌منييه‌تي پێويستي بۆ سه‌رمايه‌گوزاري(ي تايبه‌تي) نييه. هەرەوەها كۆماري ئيسلامي ئێران بەوە نەوەستا بەڵكوو زۆر جار له پێشكه‌ش كردني ئاماري راست و دروست له مه‌ڕ رێژه‌ي گه‌شه‌ي ئابووري و رێژه‌ي بێكاري خۆي بواردووه. حكوومەت بە پێشگرتن لە هێناني تەكنۆلۆژيي نوێ و سەرمايەگوزاريي ده‌ره‌كي، هەوڵي دا كە دەسەڵاتي خۆي لە ئێران‌دا بچەسپێنێ ئەمه‌ش له سێبه‌ري فرۆشتني نه‌وتي خاو‌دا و، داهاتێك كه له‌م رێگه‌وه به ده‌ستي دێنێ. ئابووريي ئێران له قۆناغ‌گه‌لێك‌دا كه نرخي نه‌وت له سه‌رێ بووه، تووشي نه‌خۆشيي “هوله‌نديي ئابووري” بووه و به‌م چه‌شنه هه‌م پشتي به‌رهه‌مهێناني نێوخۆيي چه‌ماوه‌ته‌وه و هه‌م بازاري ئێران بۆته شوێني ساغ كردنه‌وه‌ي كاڵاي ده‌ره‌كي.
لە كۆتايي‌دا ئەگەر چاو لە راپۆرتي ناوەندي لۆگاتۆم بكرێ دەبينن كە وەزعييه‌تي ئابووريي ئێران چەندە خراپ و بێ‌توانايە. هەرچەندە دەسەڵاتداراني ئێران دەيانگوت دواي لاچووني گەمارۆكان وەزعييەت باشتر دەبێ بەڵام تا ئێستا ناوه‌نده ماڵي و بانكه گه‌وره‌كاني دنيا له‌به‌ر نه‌بووني متمانه‌ي پێويست، له دروست كردن(ه‌وه‌ي) پێوه‌ندي له‌گه‌ڵ بانكه‌كاني ئێران خۆده‌بوێرن.
به پێي راپۆرتي ناوەندي لۆگاتۆم ئێران لە بواري ئابووري‌دا ساڵي ٢٠١٥، پلەي ١٠٥ي لەنێو ١٤٢ وڵاتي جيهان‌دا بووە، ئەوە لە حالێك‌دايە كە لە ساڵەكاني ٢٠١٣ و ٢٠١٢دا پلەي ٩١ و ٧٠ي هەبووە، بە وردبوونەوەيەك لەو داتايانە دەردەكەوێ كە كۆماري ئيسلامي ئێران ساڵ بە ساڵ لە بواري ئابووري‌دا بێ‌تواناتر بووە و لە كاتێك‌دا ئيران لە ساڵي ٢٠١٢دا پلەي ٧٠ي هەبووە، لە ساڵي ٢٠١٥دا، ٣٥ پلە دابەزيوە و بۆتە ١٠٥، كە ئەمە بۆ وڵاتێك كە تێي‌دا رێژەي بێكاري ٢٥% ە و حەشيمەتەكەي لە ٨٠ ميليۆن كەس نزيك دەبێتەوە گيروگرفتێكي گەورەيە و، كارەساتێكي ئابووري چاوەڕێي دەكا.
برچسب: ،
حكوومەتي حەسەن روحاني لە ٣ ساڵي رابردوود‌دا، ٢ بەرنامەي ئابووري لە راستاي چوونە دەري ئيران لە راوه‌ستاويي ئابووري جێ‌بەجێ كردوە، بەو شێوەيە كە بەرپرساني ئێران گوتوويانە كە ئەوساڵ نزيك بە ١٧ هەزار ميليارد تمەن بۆ نۆژەنكردنەوەي كارگە و كارخانە داخراو و نيوە‌داخراوەكان ئامادە كراوە.
ئەو بەرنامانەي كە حكوومەتي ئێران دواي گەمارۆ ئابووري‌يەكان جێ‌بەجێ كردوون هيچيان نەيانتوانيوە كە راوه‌ستاويي ئابووريي ئێران لابەرن و بازاري ئێران بەردەوام بەرەو لەنێوچوونە.
داخراني كارخانە و كارگەكان لە ساڵي رابردوو‌دا بەردەوام بوو، بە پێي ئامارەكاني وەزارەتي سەنعەت و مه‌عدەن. نزيك بە ٧ هەزار كارخانەي بچوك و گەورە داخراون. داخراني كارخانە وپرۆژە ئابووري‌يەكان لە ئێران‌دا وايكردووە كە رێژەي بێكاري لە ئێران‌دا زياد بكا. بە پێي ئامارەكان نێونجي بێكاري لە ئێران‌دا لەساڵي ١٣٩٤دا له 11.5 لە سەده‌وه بۆ 25 له‌سه‌د زيادي كردووه.
محەممەد باقري نۆبه‌خت، وتەبێژي حكوومەت لە چاوپێكەوتنێكي‌دا لەگەڵ ئاژانسي “تەسنيم” گوتي كە لە ساڵي ١٣٩٤دا ١٠ لە سەدي كارخانەكاني ئێران راوەستاون. لە درێژە‌دا گوتي كە لە ٦٧ هەزار ناوەندي ئابووريي گەورە و بچوك ، ٧ هەزاريان راوەستاون. هەڵبەتە دواي ئەو لێداونەي نۆبه‌خت ، وەزيري سەنعەت و مه‌عدەن گوتي كە تەنها ١٤ هەزار ناوەندي بچوكي ئابووري راوەستاون كە كاريگه‌ر‌ييان لە سەر بازار نابێ. هەرچەندە بەرپرساني حكوومەت دەلێن كە له ساڵي رابردوو‌دا وەزعييەتي ئابووريي ئێران باش بووە بەڵام ئامارە رەسمي‌يەكاني بانكي ناوەنديي ئێران باس لەوە دەكەن كە كەساسي لە ئابووريي ئيران‌دا بەشێوەيەك بووە كە گەشەي ئابووري لە ئيران‌دا ٧/% بووە، كە به بەراورد له‌گه‌ڵ وڵاتاني جيهان، ئێران لە پلەي ١٠٥دا جێ دەگرێ.
لە ئەنجامي داخران و سەرنەكەوتني كارخانە و پرۆژە ئابووري‌يەكان لە ئێران‌دا رێژەي بێكاري رۆژ لەگەڵ رۆژ دەچێتە سەرێ، بە پێي دوايين ئامارە رەسمي‌يەكان، نێونجي بێكاري لە ئيران‌دا ٢٠% ، بەلام بەپێي ئامارە نارەسمي‌يەكان نێونجي بێكاري لە ئێران‌دا زياتر لە ٢٥%ه كە دەكاتە يەك لەسەر چواري خەڵكي ئێران. واتە لە هەر بنەماڵەيكي ٤ كەسي يەكيان بێكارە، ئەوە لە حالێك‌دايە كە كۆماري ئێسلامي لە بەرنامەكاني گەشەي خۆيدا لەماوەي 37 ساڵي رابردوو‌دا هەوڵي داوە كە رێژەي هه‌ژاري و بێكاري لە ئێران‌دا بشارێتەوە.
ئەو ئامارانەي سه‌ره‌وه باس له نێونجي بێكاري و رێژه‌ي داخراني كارگه‌كان له ئێران‌دا ده‌كه‌ن؛ بەڵام ئەگەر ئاورێك لە رۆژهەڵاتي كوردستان بدەينەوە دەبينين رۆژهەڵاتي كوردستان لە خراپترين دۆخي ئابووري دايە، كۆماري ئيسلامي ئێران بە بيانووي جۆراوجۆر و به‌‌ئەمنييەتي كردني كوردستان، كەمتر هەوڵي داوە كە پرۆژەي ئابووريي گەورە لەوێ بينات بنێ. لە سەرانسەري رۆژهەلاتي كوردستان‌دا ناتوانرێ كارگەيەك يان كارخانەيەك بدۆزيه‌وه كە ژمارەي كرێكارەكاني له ٢٠٠ كەس زياتر بێ، ئەو بەشەش كە بە كارخانەي بچوك ناسراون كاريگه‌ي‌يه‌كي ئه‌وتۆيان لەسەر بازاري كار و ئابووريي رۆژهەڵاتي كوردستان نييه. لە دوايين ئاماري ئەمساڵ كە رێكخراوي پيشەسازي و كانگاكان بلاوي كردۆته‌وه، لە پارێزگاي كرماشان لە ٤ مانگي ئەمساڵ‌دا ٢٠٦ ناوەندي بچوكي پيشەسازي داخراون كە بۆتە هۆي ئەوەي كە ٣ هەزار بێكار بە ژمارەي بێكارەكاني پارێزگاي كرماشان زياد بكا.
بەپێي ئامارە رەسمي‌يەكاني حكوومەت نيوەي ناوەندە پيشەسازي‌يه‌كاني ئێران داخراون، نيوەكەي تريش بە توانايي كەمتر لە ٧٠ لەسه‌د درێژه به كاري خۆيان ده‌ده‌ن. هەرەوەها كەمتر لە ١٠ لەسەدي ئەو پرۆژانەي كە بەرنامەيان بۆ دانراوە، تەواو بن، لەمساڵ‌دا تەواو ده‌بن، كە ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ كه‌ميي سه‌رچاوه‌ي ماڵي و بايه‌خ نه‌داني حكوومەت بەو پرۆژە و ناوەندانە، كە بەشي زۆري ئەو گوێ‌نەدانەي حكوومەت وەبەر ناوچەكاني وەك كوردستان و بلووچستان دەكەوێ.
ىەڵام ئايا كێشەي داخراني ناوەندە سەنعەتي و كارخانەكان چيە؟ لە ساڵێك‌دا كە ئايەتوڵڵا خامنەيي بە ساڵي ئابووريي خۆڕاگري(اقتصاد مقاومتي) ناودێري كردووە، خەريكە بەشێكي زۆر لە ناوەندە ئابووري‌يەكاني ئێران دادەخرێن. ئەگەر لە هۆكاري سەرەكيي داخراني ناوەندە سەنعەتي و تەواو نەكردني پرۆژەكان بكۆڵينەوە دەبينين كه به‌شێكي بۆ بەرێوەبەرەكان دەگەرێتەوە كە لە سەر بەرنامەيەكي دياري‌كراو و لە پێشدا رێكخراو، كارخانەكانيان بەرەو داخران دەبه‌ن. هێزي كرێكاري و ئۆپۆزيسيۆن بەو ئەندازەيە نييه كە پێش به داخراني كارخانە و ناوەندە پيشەسازي‌يەكان بگرێ. لە لايه‌كي ديكه له سه‌ره‌وه بووني “نرخي سودي بانكي” و ئه‌وه‌ي‌كه كاري به‌رهه‌مهێنان له ئێران‌دا قازانجي له‌چاو كاره غه‌يره به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كان‌دا كه‌متره، هۆكارێكي سه‌ره‌كيي داخراني يه‌كه به‌رهه‌مهێنه‌ره‌كانه.
له سه‌ره‌تاي هاتنه سه‌ركاري كۆماري ئيسلامي‌يه‌وه هه‌ندێك خوێندنه‌وه‌ي سه‌قه‌ت بۆ ئابووري هاتنه‌ئارا. لە لايەكي ديكه به هۆكاري جۆراوجۆر ئێران تا هه‌نووكه‌ش ئه‌منييه‌تي پێويستي بۆ سه‌رمايه‌گوزاري(ي تايبه‌تي) نييه. هەرەوەها كۆماري ئيسلامي ئێران بەوە نەوەستا بەڵكوو زۆر جار له پێشكه‌ش كردني ئاماري راست و دروست له مه‌ڕ رێژه‌ي گه‌شه‌ي ئابووري و رێژه‌ي بێكاري خۆي بواردووه. حكوومەت بە پێشگرتن لە هێناني تەكنۆلۆژيي نوێ و سەرمايەگوزاريي ده‌ره‌كي، هەوڵي دا كە دەسەڵاتي خۆي لە ئێران‌دا بچەسپێنێ ئەمه‌ش له سێبه‌ري فرۆشتني نه‌وتي خاو‌دا و، داهاتێك كه له‌م رێگه‌وه به ده‌ستي دێنێ. ئابووريي ئێران له قۆناغ‌گه‌لێك‌دا كه نرخي نه‌وت له سه‌رێ بووه، تووشي نه‌خۆشيي “هوله‌نديي ئابووري” بووه و به‌م چه‌شنه هه‌م پشتي به‌رهه‌مهێناني نێوخۆيي چه‌ماوه‌ته‌وه و هه‌م بازاري ئێران بۆته شوێني ساغ كردنه‌وه‌ي كاڵاي ده‌ره‌كي.
لە كۆتايي‌دا ئەگەر چاو لە راپۆرتي ناوەندي لۆگاتۆم بكرێ دەبينن كە وەزعييه‌تي ئابووريي ئێران چەندە خراپ و بێ‌توانايە. هەرچەندە دەسەڵاتداراني ئێران دەيانگوت دواي لاچووني گەمارۆكان وەزعييەت باشتر دەبێ بەڵام تا ئێستا ناوه‌نده ماڵي و بانكه گه‌وره‌كاني دنيا له‌به‌ر نه‌بووني متمانه‌ي پێويست، له دروست كردن(ه‌وه‌ي) پێوه‌ندي له‌گه‌ڵ بانكه‌كاني ئێران خۆده‌بوێرن.
به پێي راپۆرتي ناوەندي لۆگاتۆم ئێران لە بواري ئابووري‌دا ساڵي ٢٠١٥، پلەي ١٠٥ي لەنێو ١٤٢ وڵاتي جيهان‌دا بووە، ئەوە لە حالێك‌دايە كە لە ساڵەكاني ٢٠١٣ و ٢٠١٢دا پلەي ٩١ و ٧٠ي هەبووە، بە وردبوونەوەيەك لەو داتايانە دەردەكەوێ كە كۆماري ئيسلامي ئێران ساڵ بە ساڵ لە بواري ئابووري‌دا بێ‌تواناتر بووە و لە كاتێك‌دا ئيران لە ساڵي ٢٠١٢دا پلەي ٧٠ي هەبووە، لە ساڵي ٢٠١٥دا، ٣٥ پلە دابەزيوە و بۆتە ١٠٥، كە ئەمە بۆ وڵاتێك كە تێي‌دا رێژەي بێكاري ٢٥% ە و حەشيمەتەكەي لە ٨٠ ميليۆن كەس نزيك دەبێتەوە گيروگرفتێكي گەورەيە و، كارەساتێكي ئابووري چاوەڕێي دەكا.
برچسب: ،
امتیاز:
بازدید:
+ نوشته شده: ۳ ارديبهشت ۱۳۹۹ساعت: ۰۱:۰۸:۳۳ توسط: مينيس وبلاگي در زمينه علمي آموزشي و مطالب سرگرمي از قبيل بيوگرافي داستان و حكايت و مطالب خواندني جالب ميباشد. موضوع: