ترافيك مفيد !
واژه «ترافيك» براي اغلب شما كه در شهرهاي بزرگي نظير تهران، مشهد، اصفهان يا كرج زندگي ميكنيد، مفهومي ملموس و آشناست، بطوري كه تاكنون بارها در كمند راه بندانهاي طولاني اسير شدهايد يا مطالب متعددي در مورد آثار مخرب اين پديده ميدانيد.
حتما باور داريد كه پديده «ترافيك» يكي از مهمترين معضلات شهرهاي بزرگ بشمار ميرود و عوارض اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي آن هزينههاي گزافي را بر جامعه تحميل ميكند؛ اما شايد باور نكنيد كه همين مشكل هزينه زا و معضل اجتماعي و زيستمحيطي، دركشور ما برخلاف ساير نقاط جهان فوايدي هم دارد كه از ديد بسياري از مردم پنهان مانده است. فوايدي كه ذاتاً در اين پديده وجود ندارد، اما نوع خاص رفتار ترافيكي در كشور ما سبب شده است تا يك پديده مذموم و نكوهيده در برخي موارد براي جلوگيري از ايجاد مشكلات گستردهتر نقشي مثبت ايفا كند.
اين نوشتار اگرچه درصدد بررسي نقشهاي مثبت ترافيك در كشور ماست، ولي به هيچ وجه در پي توجيه و يا دفاع از رشد ترافيك در معابر شهري و برون شهري نيست.
قطعاً مضار پديده ترافيك بسيار بيشتر از فوايد آن است و اگر اندك فايدهاي هم در اين معضل به وجود آمده است، ناشي از نواقص مديريتي ما در اصلاح رفتار ترافيكي و جلوگيري از بروز مشكلات جديتر است.
تصور كنيد فرد معتادي را براي رهايي از اعتياد به مواد مخدر، به كشيدن سيگار تشويق كنيم تا در سايه مشكلات كمتر مصرف سيگار، از گرايش به مواد خطرناكتر غافل شود. بديهي است كه اعتياد در اصل ناشي از كاستيهاي تربيتي و معيشتي معتادان است و اين نوع رفتار جايگزين هرگز پنهان كننده عيوب سيگار نيست، اما در نبود شيوههاي مناسب اصلاحي «دفع افسد به فاسد» تا حدودي منطقي است.
ترافيك هم از آن دسته مفاسدي است كه در برابر مشكلات افسد قابليت توصيه دارد. يكي از مهمترين آثار منفي راه بندان و ترافيك، نقش آن در وقوع سوانح رانندگي است كه اغلب سبب بروز حوادث خسارتي در شهرها ميشود . بدين نحو كه ترافيك با تشديد خستگي و عصبيت در رانندگان سبب كاهش تسلط رواني آنها بر رانندگي خودرو و افزايش احتمال وقوع تصادفات ميشود.
اين نكته در تمام دنيا به اثبات رسيده است و كارشناسان تاكيد دارند كه بايد از رانندگي طولاني به ويژه در شرايط راه بندان و ترافيك خودداري كرد. امروزه پزشكان هم به مردم توصيه ميكنند كه از نشستن طولاني روي صندلي خودرو (متوقف يا در حال حركت) پرهيز كنند و حتي المقدور به ازاي هر 2 ساعت رانندگي يا نشستن روي صندلي خودرو، بين يك ربع تا نيم ساعت در محيط بيرون قدم بزنند. بنابر اين شكي نيست كه راه بندانهاي طولاني و ترافيك از طريق ايجاد خستگي در رانندگان و سرنشينان خودرو نقش موثري در بروز سوانح و تصادفات دارد. علاوه بر اين، ترافيك عامل اصلي آلودگي هوا و بروز بسياري از مشكلات اجتماعي ديگر است كه پرداختن به آنها در اين مجال نميگنجد. اما در كنار همه اين معايب نميتوان انكار كرد كه ترافيك بزرگترين كاهنده سرعت تردد خودروها در معابر شهري و برون شهري است و سرعت هم اصليترين علت بروز تصادفات شديد رانندگي است.
بررسي سوانح رانندگي ايران در تعطيلات نوروز امسال نشان ميدهد كه اگرچه به واسطه تشديد كنترل پليس و بهبود زيرساختهاي حمل و نقل كشور، تعداد تصادفات و مصدومان سوانح نسبت به مدت مشابه سال قبل كاهش چشمگيري داشته است، ولي شدت برخورد خودروها با يكديگر در سوانح نوروزي افزايش يافته است. به عبارت ديگر سرعت تردد خودروها در تعطيلات نوروز افزايش يافته و به واسطه رعايت نكردن احتياط واصول صحيح رانندگي، برخورد خودروها با يكديگر شديدتر شده است. در حالي كه اگر معابر شهري و برون شهري شرايط پيش از تعطيلات نوروزي را داشت و با ترافيك بيشتري مواجه بود، رانندگان بي احتياط ناچار بودند با سرعت كمتري برانند و برخورد خودرو آنها با موانع روبرو به ويژه در خيابانهاي شهر از نوع «خسارتي» يا حداكثر «جرحي» بود، اما در اين دوره زماني اغلب تصادفات شهري از نوع «فوتي» بوده و منجر به كشته شدن سرنشينان خودروها يا عابران شده است.
طبق آمار سازمان پزشكي قانوني تعداد سوانح فوتي رانندگي در سطح كشور در نوروز سال گذشته نسبت به دوره مشابه سال قبل از آن 7/1 درصد افزايش داشته است.
آمار سوانح رانندگي نوروز امسال هم تاكنون از سوي اين سازمان كه يگانه مرجع رسمي انتشار آمار حوادث رانندگي كشور محسوب ميشود، منتشر نشده است ؛ با اين حال رئيس سازمان امداد و نجات هلال احمر تعداد كشته شدگان در محل حوادث رانندگي برون شهري را ظرف تعطيلات نوروز امسال 308 نفر اعلام كرده است كه قطعاً با احتساب تلفات سوانح درون شهري و كشته شدگان در بيمارستانها بر تعداد آنها افزوده خواهد شد.
مسئولان نيروي انتظامي هم با ارائه آمار متفاوت و بعضاً متناقض، اعتقاد دارند كه سوانح «فوتي» در 16 روز تعطيلات نوروزي امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل بين 15 تا 30 درصد كاهش داشته است.
همين مسئولان اعلام كردهاند كه اصليترين عامل بروز حوادث رانندگي نوروز امسال تخطي از سرعت مجاز توسط رانندگان بوده و بيش از 30 درصد از تصادفات فوتي و جرحي در اين مدت از نوع واژگوني خودرو بوده است كه بيانگر سرعت شديد خودروها در لحظه بروز سانحه است.
اين اظهارات به خوبي نشان ميدهد كه نقش عامل سرعت به واسطه كاهش ترافيك و خلوت شدن معابر در تصادفات نوروزي افزايش يافته است. در حالي كه اگر سرعت خودروها به جهت راه بندان و ترافيك اجباراً كاهش مييافت، شدت برخورد خودروها با موانع پيش رو كمتر بود. به عبارت ديگر ميتوان ادعا كرد كه عدهاي نه چندان اندك از رانندگان ما تعبيري جز «سريع رسيدن به مقصد» از رانندگي با خودرو ندارند و همين مساله باعث شده است تا هيچ عاملي به جز ترافيك و راه بندان مانع رفتار پرخطر آنها در معابر شهري و
برون شهري نباشد. اين گروه از رانندگان به محض برطرف شدن مانع ترافيك به جاي لذت بردن از يك رانندگي آرام و بيدغدغه، به عامل اضطراب و ناامني ساير مردم تبديل ميشوند وسوانح مرگباري نظير تصادفات نوروز امسال به وجود ميآورند.
رئيس پليس راهنمايي و رانندگي تهران در يكي از مصاحبههاي چند روز پيش خود اعلام كرد: متاسفانه در نوروز امسال خودروهايي داشتيم كه با سرعت 180 كيلومتر در ساعت در بزرگراهها تاخت و تاز ميكردند!
وي همچنين اعلام كرد كه در نوروز امسال بيش از 4400 دستگاه خودرو به دليل تخلفات حادثهساز از قبيل سرعت بيش از حد مجاز توسط پليس توقيف شده است.
اين اظهارات بيش از آنكه بيانگر تاثير رفتار پليس در كاهش سرعت خودروها باشد، موُيد فراواني بالاي رانندگان متخلف در روزهاي بدون ترافيك و شدت تخلفات آنها در چنين روزهايي است. در حالي كه اگر ترافيك معابر همانند روزهاي عادي گسترده و سرعت خودروها اجباراً پايين بود، هرگز تعداد خودروهاي توقيف شده به دليل سرعت غير مجاز به اين حد نميرسيد.
در معابر برون شهري هم ظرف 16روز تعطيلات نوروزي امسال بيشترين تصادفات مرگبار در جادههاي كم ترافيك رخ داده و كمترين سوانح رانندگي مربوط به مسيرهايي است كه يا با ترافيك سنگين خودروها روبرو بودهاند يا بافت جاده به گونهاي بوده كه مجال سرعت را به رانندگان نداده است.
براساس اعلام ماُموران نيروي انتظامي شديدترين سوانح رانندگي در نوروز امسال مربوط به بزرگراههاي قم ـ كاشان، قزوين ـ كرج و جادههاي استان كرمان، فارس، اصفهان، آذربايجان شرقي، خوزستان و خراسان رضوي بوده كه در تمامي آنها ترافيك روان و سرعت رانندگي خودروها بالاست.
جالب آنكه معابري نظير جاده چالوس يا جادههاي استان چهارمحال و بختياري، كهگيلويه و بويراحمد و ايلام بر خلاف انتظار عامه مردم به دليل نبود امكان سرعت براي خودروها و تعدد پيچها و قوسها، جزو امنترين جادههاي كشور هستند و همواره كمترين تصادفات رانندگي مرگبار را به خود اختصاص ميدهند. آمار سازمان پزشكي قانوني هم نشان ميدهد كه در نوروز پارسال جادههاي استان فارس، خوزستان، اصفهان و خراسان رضوي كه به دليل توسعه بزرگراهها از ترافيك رواني برخوردارند، بالاترين سهم تصادفات مرگبار در ميان جادههاي ايران را داشتند. سرعت تردد خودروها در معابر ياد شده به واسطه توسعه راهها ظرف پنج سال اخير بطور متوسط 30 تا 50 كيلومتر درساعت افزايش يافته و از حجم ترافيك جادهاي اين استانها به شدت كاسته شده است. بر اساس همين آمار در نوروز سال 1389 سوانح جادهاي استان فارس 94 كشته، خوزستان 72 كشته، اصفهان 60 كشته و خراسان رضوي 58 كشته برجا گذاشت، در حاليكه سوانح رانندگي استان ايلام پنج كشته، چهارمحال و بختياري پنج كشته و كهگيلويه و بويراحمد شش كشته داشت.
استانهاي مذكور اگرچه معابر پرترافيكي ندارند، ولي نوع بافت جادهاي آنها مانع افزايش سرعت خودروها و سوانح رانندگي مرگبار شده است. پس نتيجه ميگيريم ترافيك يا ساير موانع كاهنده سرعت بزرگترين عامل كاهش تصادفات فوتي در ايران است؛ اما سئوال اينجاست كه با اثبات نقش ترافيك در جلوگيري از بروز مشكلات بزرگتر نظير تصادفات مرگبار، آيا بايد از رشد اين پديده هزينه زا و آلاينده محيط زيست در حمل و نقل جادهاي ايران استقبال كرد؟
پاسخ به اين سئوال قطعاً منفي است، اما نبايد از يـاد برد كه ايجاد ترافيك روان در حـمل و نقل جادهاي، مادامي كه گروه كثيري از رانندگان ما با فرهنگ خوب راندن خودرو بيگانهاند، به مثابه ميدان دادن به آنها براي رشد تلفات سوانح رانندگي است.
تغيير اين فرهنگ غلط نيازمند سرمايه گذاري كلان در آموزش گسترده رانندگان فعلي و افراد متقاضي دريافت گواهينامه رانندگي است كه مسلماً فرآيندي طولاني و زمان بر است. راهكار ديگر اين است كه در كوتاه مدت از هر عاملي كه منجر به كاهش سرعت خودروها در معابر كم ترافيك ميشود، استقبال كنيم. ضرورت دارد در اغلب شريانهاي كم ترافيك و در مكانهايي كه از لحاظ مهندسي ترافيك كاملا مورد بررسي واقع شدهاند، به وسيله موانع فيزيكي سرعت تردد خودروها در طول مسير را كاهش دهيم. از طرفي پايين آوردن سرعت خودروها مستلزم حضور بيشتر ابزار و نيروهاي كنترل كننده در طول جادههاست.
پليس و دوربينهاي نظارتي بايد در فواصل كوتاهتري از وضع موجود مستقر شوند و برخورد با رانندگان متخلف بايد بدون اغماض و كاملاً محدود كننده باشد. همچنين جرايم مربوط به تخطي از سرعت مجاز در قوانين راهنمايي و رانندگي ما بايد افزايش يابد تا قدرت كنترلي خود را از دست ندهد.
در شهرها هم در مواقعي نظير تعطيلات نوروز كه حجم ترافيك خيابانها كاهش مييابد، بايد علاوه بر حضور جديتر ماموران پليس، به وسيله ايجاد موانع موقت فيزيكي، سرعت خودروها را در فواصل معين بزرگراهها و خيابانهاي اصلي كاهش داد.اين رويههاي كنترلي و كاهنده سرعت چنانچه به تغيير قوانين راهنمايي و رانندگي نياز دارد بايد سريعاً از طريق مراجع قانوني نسبت به اصلاح مقررات موجود همت كرد و گرنه انتظار كاهش آمار تلفات در تصادفات رانندگي، عبث و بيهوده است.
نوشته : كامران نرجه
اين مقاله در صفحه ۱۷ و ۱۸ روزنامه اطلاعات سه شنبه ۱۶ فروردين ۱۳۹۰ درج شده است .
برچسب: ،